کتاب چنین گفت غزالی

این کتاب به ترجمه «ایها الوالد» اثر امام محمد غزالی، متکلم، فقیه و فیلسوف قرن پنجم هجری به همراه معرفی نسخه های خطی کتاب، نشر انتقادی، چاپ ها، شروح، خلاصه ها و ترجمه های کتاب و تحقیقات انجام شده در زمینه ی آن و نیز توضیح پاره ای از ترکیبات و اصطلاحات به کار رفته در کتاب اختصاص دارد. غزالی در این کتاب به صوفیان به دلیل آمیختن تصوف با غلو و وهم در «شکیات» و در بلند کردن صدای خود در ذکر و غنا حمله و با صراحت اعلام می کند که تصوف راستین دو ویژگی دارد: «یکی راست و درست شدن با خدا و دیگری مدارا با مردم». او در قسمت های بعدی کتاب از مقامات مختلف صوفیان نظیر ورع، رضا و... سخن به میان می آورد و سپس می کوشد آنها را چنان تاویل کند که با زندگی روزانه منطبق باشد. در پایان نیز نظر مخاطب را به هشت نکته جلب می کند تا از چهار مورد آن (اختلاط با امرا و حکام، پذیرفتن بخشش و هدایای آنها و...) دوری و به چهار مورد آن عمل کند. بدین ترتیب غزالی از آزمایش خود نخست با «شک علمی و حیرت» سپس با «جست و جو و تامل» و در پایان راه با روش «صوفیانه اش» بیرون آمده است. او بر این باور است که راه رسیدن به حق و خدا را شناخته است، بنابراین همچون یک جست وجوگر فروتن، خواستار رسیدن به خداست و به این ترتیب او یک انسان نادر و یک صوفی اهل عمل بوده است.
کتاب چنین گفت غزالی